Gyrfa Anhygoel Dr Meredydd Evans

BBC, Triawd y Coleg, Cymdeithas yr Iaith, Princeton, ... Ble ddylen ni ddechrau gyda CV Dr Meredydd Evans? Dyma rai o uchafbwyntiau y dyn a elwid yn Merêd gan ei gyfeillion.

Recordiau Sain / Via sainwales.com

Dyma uchafbwyntiau curriculum vitae Dr Meredydd Evans.

Mike Buck / Via en.wikipedia.org

Tanygrisiau oedd lle cafodd Merêd ei fagu.

Dysgodd ei fam lwythi o ganeuon gwerin iddo fe... a’i deg plentyn arall.

youtube.com / Via youtube.com

Dyma fe’n canu un ohonynt, Cyfri'r Geifr.

Eric Jones / Via geograph.org.uk

Yn 14 oed gweithiodd yn y Co-op ym Mlaenau Ffestiniog.

Y Cymro / Via y-cymro.com

Aeth yn ôl i addysg - yng Ngholeg Clwyd yn Y Rhyl ac ym Mhrifysgol Bangor.

Cafodd swydd wedyn yng Ngholeg Harlech, yna bu'n gweithio fel newyddiadurwr ar Y Cymro.

Parth cyhoeddus / Via en.wikipedia.org

Sefyllodd o flaen tribiwnlys am wrthod ymaelodi â’r fyddin yn Yr Ail Ryfel Byd.

Roedd e wedi cymryd safbwynt gwrthwynebydd cydwybodol ar sail ei ddaliadau Cristnogol heddychlon.

Golwg360 / Via golwg360.com

Dyma fe o flaen tanc yn Epynt fel rhan o brotest yn erbyn awyrennau di-beilot.

Recordiau'r Dryw

Mae Merêd yn enwog am ei waith gyda Phyllis Kinney, gan gynnwys recordiau, llyfrau, a sioeau teledu a radio.

Cwrddodd y ddau yn wreiddiol ym Mae Colwyn yn ystod Eisteddfod Genedlaethol 1947 pan oedd hi ar daith i ganu gyda Chwmni Opera Carl Rosa.

Priododd y cwpl yn 1948.

Robin Huw Bowen / BBC / Via bbc.co.uk

‘Hapus tu hwnt, hyd yn oed pan dw i ddim yn hapus!’ meddai hi am eu seithfed degawd o fywyd gyda’i gilydd yn 2014.

Diana Davies / Smithsonian Institution / Via folklife.si.edu

Yn 1954 clywodd y dyn busnes recordiau Moses "Moe" Asch fod Cymro o’r enw Meredydd Evans yn arbenigo mewn caneuon Cymraeg.

Zillow / Via zillow.com

Anfonodd llythyr i gyfeiriad Merêd, 40 Moore Street, Princeton, UDA, gyda gwahoddiad i’w stiwdio am un sesiwn.

Roedd y label Folkways yn ymdrech enfawr i ddogfennu diwylliannau gwerin o gwmpas y byd gan gynnwys Norwy, Yr Almaen, Tseina, India - a nawr, Cymru.

Smithsonian Folkways / Via youtube.com

Rhyddhaodd Folkways yr albwm acapela Welsh Folk Songs.

Ymddangosodd y teitl yn y siartiau beirniaid o oreuon y flwyddyn 1954 yn y New York Times.

youtube.com

Iawn 'de, un arall: Ei Di'r Deryn Du

Parth cyhoeddus / Via en.wikipedia.org

Roedd Merêd yn astudio am PhD mewn athroniaeth ym Mhrifysgol Princeton ar yr un pryd.

Roedd e arfer cerdded heibio i Albert Einstein yn y coridorau. Cwrddodd â Marilyn Monroe yn yr UDA hefyd.

Parth cyhoeddus / Via cy.wikipedia.org

Ar ôl dychwelyd i Gymru, aeth i weithio i'w hen goleg ym Mangor fel tiwtor oedolion.

BBC / Via www2.tv-ark.org.uk

Dechreuodd fel Pennaeth Adloniant Ysgafn BBC Cymru yn 1963 gyda chyfrifoldeb dros rhaglenni fel Fo a Fe, Ryan a Ronnie, Hob y Deri Dando, Lloffa ac eraill.

Chwaraeodd rhan bwysig yng ngyrfaoedd cynnar Meic Stevens a Heather Jones.

Heulwen Hâf / BBC / Via bbc.co.uk

1969 oedd y flwyddyn ac Arwisgiad Carlo oedd y digwyddiad mawr.

Fel gweriniaethwr cryf gallai pethau wedi bod yn lletchwith i Merêd yn y swydd BBC.

Ond llwyddodd rhywsut i berswadio’r Gorfforaeth i sefydlu ac ariannu cystadleuaeth caneuon uniaith Gymraeg.

Kizzy Crawford / Avanti / S4C / Via youtube.com

Mae Cân i Gymru yn parhau hyd heddiw.

Y Dinesydd / BBC / Via bbc.co.uk

Sylfaenodd y papur bro cyntaf, Y Dinesydd, gyda thîm o wirfoddolwyr yng Nghaerdydd yn 1973. Fel hobi.

David Neale / Via geograph.org.uk

Am 9 o’r gloch yn hwyr ar 11fed o Hydref 1979, aeth Meredydd a dau gyd-aelod o Gymdeithas yr Iaith Gymraeg, Ned Thomas a Pennar Davies, i mewn i orsaf drosglwyddo Pencarreg ger Llanybydder, Sir Gâr a diffodd y mast a’i signal teledu i filoedd o dai.

Yn ôl y llyfr S4C: Pwy Dalodd Amdani?:

Roedd Ned Thomas wedi paratoi ar gyfer arhosiad hir yn yr orsaf drosglwyddo, ac fe aeth â’i gitar gydag ef yn y gobaith y byddai Merêd yn barod i ganu i hwylio’r oriau! Ond, nid oedd y Dr Meredydd Evans mewn llawer o hwyl i ganu a bu’n rhaid gadael y gitar yn y car a threulio’r amser yn sgwrsio nes i’r heddlu gyrraedd.

Cymdeithas yr Iaith Gymraeg / Via archif.cymdeithas.org

Roedd gweithredoedd yn yr un modd yn ystod yr ymgyrch ddi-drais i sicrhau sianel deledu Gymraeg ond pobl ifanc oedd y rhan fwyaf o’r ymgyrchwyr.

Roedd y weithred uniongyrchol gan y tri dyn parchus yn sioc i awdurdodau a’r wasg.

Dyfarnodd Llys y Goron Caerfyrddin y tri yn euog o ‘fwrgleriaeth, difrod troseddol a meddu ar offer er mwyn troseddu’ yn Orffennaf 1980 gyda dirwyon trwm.

Carl Morris / Via quixoticquisling.com

Anerchodd Merêd y llys:

'Un peth a ddaeth yn boenus o amlwg i mi yn ystod deng mlynedd o weithio yn y gwasanaeth darlledu yng Nghymru... mai peth cywilyddus o ymylol yw darlledu Cymraeg oddi mewn i gyfundrefn ddigamsyniol Brydeinig na all gymryd, neu na fynn gymryd, y diwylliant Cymraeg o ddifri...'

S4C / Via youtube.com

Cyfranodd Merêd at brosiect Prifysgol Abertawe i adeiladu gwefan am Dafydd ap Gwilym.

Coleg Cymraeg Cenedlaethol / Via colegcymraeg.ac.uk

Ymgyrchodd i sefydlu coleg ffederal Cymraeg ac wedyn cyfrannodd at waith y sefydliad newydd, Coleg Cymraeg Cenedlaethol ym maes athroniaeth.

Yn ogystal, sefydlodd Gronfa Genedlaethol William Salesbury fel ffordd o gefnogi myfyrwyr y Coleg, yn seiliedig ar ysbrydoliaeth y prosiectau ariannu torfol gan chwarelwyr yn y 19eg ganrif i sefydlu prifysgolion Bangor ac Aberystwyth.

youtube.com

Gyda llaw fe sy’n gwneud y ‘cwac cwac’ yn y gân Triawd y Buarth gan Triawd y Coleg.

Cwmni Da / S4C / Via youtube.com

Yn 2013 Dr Meredydd Evans oedd Tywysydd cyntaf y parêd Dewi Sant blynyddol i ddathlu iaith a diwylliant Cymraeg Aberystwyth.

youtube.com / Via youtu.be

‘Mae gen i amheuaeth o lywodraeth, ‘de - a dw i’n meddwl ei bod hi’n amheuaeth digon iach...’ meddai Merêd mewn cyfweliad i Sianel62 am Lywodraeth Cymru, hawliau iaith ac anufudd-dod sifil.

‘Mae hi’n ddyletswydd ar bob gwladwriaeth i amddiffyn ei phobl; amddiffyn yr etifeddiaeth. Ond y ffaith ydy, o ran canran mi ydyn ni yn lleihau a lleihau - o hyd. Ac mae wedi digwydd trwy’r ganrif…'

'Sut ydyn ni yn medru mynd i wrthwynebu hyn? Allwn i ddim jyst eistedd yn ôl - achos mynd yn waeth fydd hi.’

arosmae / Via Flickr: arosmae

Dywedodd Angharad Tomos:

‘Fo ydi’r unig un y gwn i amdano aeth i mewn i’r sefydliad ac a ddaeth allan yn rebal…'

'Gwelodd ei Gymru yn edwino, canodd y gloch, a chafodd ei wawdio am hynny.'

'Ond ddaru o rioed suro na chwerwi. Daliodd ati i ganu a charu ei gyd-ddyn hyd y diwedd, a daliodd ati i ymgyrchu.'